Logoterapia

Analiza egzystencjalna, stworzona przez wiedeńskiego neuropsychiatrę W.S. Frankla, reprezentuje w zasadzie podobny pogląd na problemy antropologiczne jak dasemscndlizd: różni się od niej jednak zdecydowanie pod względem sposobu ich formułowania.Sposób przedstawiania poglądów jest tu bowiem przystępny popularyzu jący, atrakcyjny.

W.E. Franki urodził się w 1905 r., studiował medycynę w Wiedniu z początku pozostawał pod wyraźnym wpływem Freuda, potem filozofów egzystencjalnych. Zasady swojej analizy egzystencjalnej i logoterapii przemyślał jeszcze przed wojną. W latach 1942-1945 był więźniem Teresina, Oświęcimie i Dachau, gdzie przetrwał wraz ze swoimi współtowarzyszami krańcowe sytuacje ludzkiego istnienia, w związku z czym szczególnego znaczenia nabrały tego twierdzenia na temat sensu życia.

Był ordynatorem Oddziału Neurologicznego Poliliniki Wiedeńskiej, profesorem uniwersytetu wiedeńskiego i profesorem logoterapii na Międzynarodowym Uniwersytecie w San Diego w Kalifornii. Franki wysunął obok freudowskiego, dążenia do rozkoszy i adlerowskiego dążenia do mocy jako trzecią podstawową potrzebę ludzką, dążenie do znalezienia sensu życia. Dążeniu do znalezienia sensu życia poświęcił wiele uwagi polski psycholog K. Obuchowskiw książce pt. Psychologia dążeń ludzkich (l 968) .

Niemożność zaspokojenia tego dążenia Frankl nazywa frustracją egzystencjalną. Frustracja egzystencjalna powstaje wtedy, kiedy człowiek zaczyna wątpić w sens swego istnienia, kiedy dotychczasowy sens jego bytu staje sie wątpliwy, stracił bowiem swoje uzasadnienie i człowiek nie wie, co robić dalej, lub kiedy w ogóle zaczyna wątpić w wszelkie racje swojego życia. Frustracja egzystencjalna sama w sobie nie jest jeszcze zjawiskiem patologicznym, może jednak w pewnych okolicznościach stać się czynnikiem patogennym w konsekwencji wywołać nerwicę lub depresję z tendencjami samobójczymi.

Powstałą w ten sposób nerwice Franki nazywa nerwicą noogenną (Gebsattel mówi o nerwicy egzystencjalnej) . Wśród pacjentów nerwicowych leczonych w Poliklinice Wiedeńskiej współpracownica Frankla, Niebauer, stwierdziła 14% przypadków takich nerwic, w innych szpitalach ustalono 12-21% (Langen) . Jest on znamienny zwłaszcza dla wysoko rozwiniętych społeczeństw konsumpcyjnych i jest przejawem ich "egzystencjalnej pustki".

Szczególną formą nerwicy egzystencjalnej jest według Frankla-tzw. nerwica niedzielna, depresja, która występuje, gdy tylko skończą się zwykłe codzienne zajęcia, a człowiek uświadamia sobie pustkę i bezsens swego życia. Podejście terapeutyczne, które stara się znaleźć wyjście z frustracji egzystencjalnej. Franki nazywa logoterapią. Logos nie znaczy tu, słowo", lecz sens i duchowość. Logoterapia nie jest próbą narzucenia pacjentowi z zewnątrz jakiegoś sensu życia, chce natomiast uczynić go zdolnym do znalezienia swego konkretnego indywidualnego sensu. Człowiek może nadać sens swemu życiu poprzez realizowanie wybranych wartości. Dlatego też logoterapia przede wszystkim pomaga pacjentowi rozszerzyć jego system wartości.

Autotelicznym dążeniom do osiągnięcia własnego zadowolenia i poczucia szczęścia przeciwstawia heteroteliczne dążenie do realizacji wyższego rzędu celów i wartości ponadosobistych i podkreśla, że poczucie szczęścia pojawia się łatwiej, gdy jest uboczną konsekwencją spełnionego zadania, niż wtedy, gdy celem dążeń jednostki jest samo szczęście jako takie. Zajmując się analizą problemu, bilansowych samobójców ( czego jeszcze mogę spodziewać się od życia?) , z którym zetknął się w obozach koncentracyjnych, autor powraca-w myśl swoich koncepcji-do problemu, czego jeszcze życie oczekuje ode mnie?

Odkrycie, że jestem komuś potrzebny, że mogę być użyteczny dla innych ludzi, realizować cele ponadosobiste, pozwala łatwiej znosić trudności. W logoterapii człowiek przyjmuje duchową istotę życia, przyjmuje odpowiedzialność za siebie i za realizowanie określonych wartości przez reagowanie na wymagania i zadania, jakie stawia mu życie. Zagadnieniu wartości poświęca Franki dużo uwagi. Dzieli je na wartości twórcze (np.praca) , wartości doznaniowe (poznanie, literatura, studia, percepcja sztuki, miłość) i wartości postawy.

Wartości postawy nabierają specjalnego znaczenia na przykład u ludzi pozbawionych, na skutek ciężkich nieuleczalnych chorób, możności i nadziei na realizowanie wartości twórczych i doznaniowych, u ludzi skazanych na cierpienie. Chodzi tu o postawę pacjenta wobec cierpienia i sposób, w jaki to cierpienie przyjmuje. Pacjent realizuje wartość postawy przez zgodę na cierpienie i przykładne znoszenie go. Ostateczny sens cierpienia psycholog próbuje znaleźć w nawiązywaniu do systemu wartości absolutnych. Dzięki temu odwołuje się do religii, z którą jego koncepcja filozoficzna ma bliski związek. Psychoterapeuta pojmuje człowieka w trzech wymiarach: fizycznym, psychicznym i duchowym. Za podstawowe atrybuty ludzkiego istnienia uważa-obok, ducha, swoboda i odpowiedzialność wobec sumienia.Swoboda oznacza pewien sposób indeterminizmu: człowiek nie jest jedynie wytworem dziedziczności i środowiska, istnieje-jeszcze trzeci czynnik, którym jest jego własna decyzja. W ostatecznej instancji człowiek sam decyduje o sobie. Jest bytem dążącym do osiągnięcia celu i znalezienia sensu życia.

Oprócz przyczynowej psychoterapii nerwic noogennych, polegającej na poszukiwaniu konkretnego sersu życia. Franki zalicza do logoterapii jeszcze dwie niespecyficzne techniki, zalecane głównie przy zaburzeniach snu, potencji, fobiach i natręctwach: technikę intencji paradoksalnej oraz derefleksji. Technika intencji paradoksalnej polega na doprowadzeniu pacjenta do tego by paradoksalnie życzył sobie tego, czego się boi. Derefleksja ma na celu zapobieganie szkodliwej samoobserwacji, polega na odwracaniu uwagi od głównego problemu i kierowaniu jej na sprawy mało ważne.